فهرست مطالب
رعایت مراقبت‌ها و اصول بهداشتی و ضدعفونی مداوم در انواع مرغداری‌ها اعم از تخم‌گذار و گوشتی یکی از اولین و مهمترین الزامات مرغداری‌ها محسوب می‌گردد. جایگاه ضدعفونی مرغداری‌ها اهمیت ویژه‌ای در کاهش میزان مرگ و میر طیور دارد. لذا لازمست در جهت جلوگیری از تلف شدن طیور و افزایش کیفیت رشد و بهره‌وری بیشتر، بصورت کاملاً مدرن و منظم عملیات ضدعفونی و میکروب‌زدایی در مرغداری‌ها در زمان‌های معین انجام گردد.
اصطلاح بیوسکیوریتی یا امنیت زیستی بیانگر اقداماتی است که برای محافظت از طیور در برابر عوامل بیولوژیکی مضر مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها و غیره انجام می‌شود. در تولید تجاری طیور، امنیت زیستی به طور کلی به معنای اعمال محدودیت کامل همراه با قوانین سختگیرانه برای حفظ سلامت طیور مانند سیستم دوش گرفتن در ورودی و خروجی، پوشش مخصوص برای بازدیدکنندگان و کارگران، ضدعفونی و سایر اقدامات ضروری و حیاتی است.
اولین و مهمترین عامل در حفظ سلامت طیور، رعایت بهداشت و ضدعفونی محیط طیور است. والدین سالم و شرایط بهداشتی جوجه‌کشی به تولید جوجه‌های عاری از بیماری کمک زیادی می‌کند. بهداشت مزرعه به معنای انتخاب یک ضد عفونی‌کننده خوب موثر است. امنیت زیستی ارزان‌ترین و موثرترین وسیله کنترل بیماری موجود است.
با داشتن برنامه‌ای جامع می‌توان اقداماتی پیشگیرانه در جهت جلوگیری از تلفات طیور در پیش گرفت و نسبت به ارتقای سلامت کیفی و کمی مرغداری اقدام نمود.
چرا باید اقدام به ضد عفونی مرغداری کرد؟
بخش مهمی از پیشگیری و کنترل بیماری در فرآیند پرورش طیور، ضدعفونی و میکروب‌زدایی است. که اغلب با کمی تلاش می‌توان به نتیجه مطلوب رسید. برای پرورش جوجه‌های سالم و با کیفیت باید محیطی تمیز داشته باشید. نظافت، بهداشت و ضدعفونی مداوم و دوره‌ای بدون وقفه (بین دو دوره پرورش) راهکارهای توقف آلودگی و بیماری در چرخه تولید می‌باشد.
امروزه مرغداری‌ها برای اینکه بتوانند نتایج تولید را بهینه کنند، باید وضعیت بهداشتی بالایی داشته باشند. این را می‌توان با استفاده از یک برنامه ایمنی زیستی کارآمد و با داشتن پروتکل بهداشتی و ضد عفونی دقیق و مداوم برای مرغداری انجام داد. بهداشت بخش مهمی از برنامه امنیت زیستی در مرغداری‌ها است که در برابر عفونت‌های خارج از مرغداری محافظت و از انتشار پاتوژن‌ها در داخل مرغداری جلوگیری می‌کند.
مراحل پاکسازی و ضد عفونی مرغداری:
تمیز کردن و ضد عفونی کردن می‌تواند شامل استفاده از فرآیندهای فیزیکی مثل گرمادهی یا فرآیندهای شیمیایی مثل ضد عفونی کننده‌ها باشد. این فرآیندها از نظر میزان و قدرت نابود کنندگی عفونتی متفاوت هستند. پروتکل پاکسازی و ضدعفونی شامل:
- تمیز کردن: هر گونه آلودگی، ناخالصی و مواد آلی را حذف کنید.
- شستشو و آبکشی: برای از بین بردن بیشتر مواد آلی، تجهیزات را با محلول شوینده بشویید. کنترل پاکیزگی سطوح و تجهیزات را بررسی و در صورت عدم تمیز بودن مجدداً روش شستشو را تکرار کنید.
- خشک کردن: قبل از انجام عملیات ضدعفونی می‌بایست کلیه سطوح خشک شود و سپس عملیات ضدعفونی و پاکسازی شروع گردد.
- کاربرد ضدعفونی: از نوعی ضدعفونی استفاده نمایید که استاندارد باشد و دستورالعمل‌های مرتبط با غلظت و میزان مصرف از ماده ضدعفونی کننده مطابقت نماید. اطمینان حاصل کنید که تمام نواحی کاملاً با محلول پوشانده شده‌اند و به مدت کافی آغشته به مواد ضدعفونی کننده باقی می‌مانند. در صورت لزوم برای بار دوم از محلول ضدعفونی کننده استفاده نمایید.
- شستشو و خشک کردن: تجهیزات را به طور کامل با آب تمیز و گرم بشویید. شستشوی کامل می‌تواند بسیار مهم باشد، زیرا برخی از محلول‌های ضدعفونی کننده اگر کاملا شسته نشود ممکن است باعث آسیب به سطوح یا خوردگی فلزات شوند. اجازه دهید تجهیزات ضدعفونی شده در هوا خشک شوند.
برای انجام تمامی مراحل بالا، مطمئن شوید که آب حاصل از شستشو از محیط خارج شده است تا از آلودگی ویروسی یا شیمیایی محیط جلوگیری شود. برخی از محلول های ضدعفونی کننده ممکن است فقط برای همان روز آماده‌سازی فعال باشند. عدم تهیه محلول‌های تازه ممکن است منجر به استفاده از محصولی شود که کارایی آن کاهش یافته است.
ضدعفونی کننده‌های مناسب چه ویژگی‌هایی دارند؟
محصولات ضدعفونی کننده مورد استفاده در مرغداری باید وسیع‌الطیف، دارای غلظت موثر کم، عمل سریع، عملکرد پایدار و محلول در آب باشند. که بتوان از آن در دمای پایین استفاده نمود و تحت تاثیر عوامل مختلف فیزیکی و شیمیایی قرار نگیرد. و اینکه دارای مشخصاتی همچون غیر خورنده، بی بو، بی مزه، بی رنگ و دارای سمیت کم باشد و پس از ضدعفونی هیچ ضرری نداشته باشد.
ماده ضدعفونی باید براحتی نسوزد و استفاده از آن ایمن بوده و برای استفاده در مرغداری‌ها صرفه اقتصادی داشته باشد. در حالت کلی ویژگی‌های یک ضد عفونی کننده خوب عبارتند از :
- برای انسان‌ها و حیوانات نیز تا حد ممکن بی‌ضرر باشد
- برای کره زمین و محیط زیست بی‌خطر باشد
- وسیع الطیف
- فعال و پایدار
- هیچ آسیب زدگی یا بویی تندی نداشته باشد
- از نظر میزان مصرف در مرغداری مقرون به صرفه باشد
- امکان استفاده مستقیم داشته باشد
ضد عفونی مرغداری با چه موادی انجام می‌شود؟
طیف مختلفی از ضدعفونی‌کننده‌های مورد استفاده در مرغداری وجود دارد، که می‌توان به فنل‌ها، آمونیوم چهارتایی، هالوژن‌ها، مواد اکسیدکننده، ترکیبات کلرگزیدین و الکل‌ها اشاره نمود. هدف اصلی این ضدعفونی‌کننده‌ها کاهش میکروب زدایی تا حد امکان از طریق اثر بر میکروارگانیسم‌ها برای از بین بردن غشای آنها، مهار متابولیسم و یا نابود کردن سلول میکروبی است.
فنل‌ها در برابر قارچ‌ها، باکتری‌های گرم مثبت و منفی موثر هستند، اما در برابر اسپور باکتری‌ها موثر نیستند و فقط برخی از ویروس‌ها را کنترل می‌کنند. ترکیبات چهارتایی آمونیوم به شدت در آب محلول هستند و خاصیت میکروب‌کشی آنها در حضور مواد آلی کاهش می‌یابد. این مواد در برابر ارگانیسم‌های گرم مثبت نسبت به گرم منفی‌ها موثرتر بوده و برخی از قارچ‌ها و ویروس‌ها را کنترل می‌کند.
فرمالدئید از دسته آلدهیدهاست. این ماده معمولاً رقت 40 درصد فرمالین است. هنگامی که با پرمنگنات پتاسیم مخلوط شود به طور گسترده برای ضدعفونی کردن به شکل بخار استفاده می‌شود. این بخار باید چند ساعت قبل از استفاده در دمای بالای 22 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 65 درصد نگهداری گردد تا موثر واقع شود.
شستشو و ضدعفونی لوازم و تجهیزات مرغداری
نظافت و ضدعفونی تجهیزات مرغداری‌ها از فعالیت‌های بسیار مهم، دقیق و زمان‌بر است که علاوه بر ارزیابی فرآیندهای گندزدایی مورد استفاده، ارزیابی کیفیت آب، محتوای مواد معدنی و همچنین شستشوی آن حائز اهمیت است. مخازن آب، لوله‌ها و آبخوری‌ها و دانخوریها باید در دوره‌های معین بصورت مداوم ضد عفونی شوند. شستشو و ضدعفونی لوازم و تجهیزات مرغداری به طور کلی شامل موارد زیر است:
- دانخوریها و آبخوری‌های مورد استفاده در محوطه مرغداری باید روزانه تمیز شوند.
- شستشو باید با آب گرم انجام و سپس با یک ضدعفونی کننده موثر ضدعفونی شود.
- اطمینان حاصل کنید که کلیه وسایلی که با لوازم مرغداری، چمن، باغچه و تجهیزات مرغداری تماس داشته‌اند را قبل از انتقال به مکان دیگر شسته و ضدعفونی شوند. در مواردی که قرار است برخی تجهیزات به مزرعه وارد شوند نیز باید به همین ترتیب عمل شود.
- تمیز نگه داشتن تجهیزات مرغداری از تجمع عوامل بیماری‌زا و ایجاد مشکلات بهداشتی جلوگیری می‌کند. در صورت وجود قفس‌ها لازمست در فواصل زمانی معین ضدعفونی شوند. ممکن است آنها را در معرض نور آفتاب قرار داده و سپس ضدعفونی شوند، اما پاک کردن کود قبل از ضدعفونی قفس ضروری است. اگر هنوز کود روی تجهیزات وجود داشته باشد، استفاده از ضدعفونی‌کننده موثر نخواهد بود.
- تجهیزاتی که به تازگی خریداری شده اند باید قبل از استفاده کاملاً با شوینده شسته شوند یا در غیر اینصورت ضدعفونی شوند.
- قفس‌های تازه خریداری شده نیز باید با شوینده شسته و یا ضدعفونی شوند.
- تجهیزات طیور مانند جعبه تخم مرغ، قفس، بیل یا چنگک، نباید بین سالن‌های مجاور به اشتراک گذاشته شود.
- دانخوریها و آبخوری‌ها را روزانه تمیز کنید.
شستشو و ضد عفونی لوله‌ها و مجاری آب
تمیز کردن لوله‌ها و مجاری آب مورد استفاده برای طیور، البته زمانی که سیستم در حال استفاده نیست شامل موارد ذیل می‌باشد. برای حذف بیوفیلم، رسوب، تجمع مواد معدنی و گرد و غبار از سیستم‌های آبیاری دام باید از ضدعفونی‌کننده استفاده شوند.
تمام آبخوری‌های موجود در مرغداری باید همچون مراحل ذکر شده در بالا شسته و ضدعفونی شوند. پس از استفاده از ضدعفونی کننده مناسب اجازه دهید سیستم آب در گردش باشد. سپس مواد ضدعفونی کننده به مدت 12 تا 24 ساعت داخل لوله‌های انتقال آب باقی بماند. پس از گذشت 12 تا 24 ساعت سیستم آب را باز کنید و آن را کاملا با آب آشامیدنی بشویید.
فرمالین چیست؟
فرمالین ماده‌ای ضدعفونی کننده آلدئیدی می‌باشد و محلول فرمالین مایع از حل شدن گاز فرمالدهید یا فرمادئید با غلظت 37 درصد در آب بدست می‌آید. بسیار سمی بوده و در رقت 5% نیز یک ضدعفونی کننده موثر است. در 0.2 تا 0.4 درصد می‌تواند باکتری‌ها و ویروس‌ها را غیرفعال کند. این ماده برخلاف کلر باعث خوردگی فولاد نمی‌شود. بوی تند دارد و تحریک‌کننده قوی است. توصیه می‌گردد به علت سمی بودن در معرض فرمالین حضور نداشته باشید.
از روشهای ضدعفونی با فرمالین، می‌توان به پاشش یا اسپری نمودن فرمالین مایع بر روی سطوح و تجهیزات مرغداری اشاره نمود. ضدعفونی و پاکسازی به روش اسپری بدین شکل است که در ابتدا فرمالین 37 درصد را بدون مخلوط نمودن هر نوع ماده دیگری حتی آب، در مخزن مخصوص پاشش برزید و سپس کلیه سطوح مرغداری اعم از درب، دیوارها، کف‌ها، قفس‌ها و هواکش‌ها اسپری نمایید.
یادآور می گردد قبل از پاشش لازمست محل توسط آب شستشو گردد و سپس عملیات پاشش فرمالین شروع شود. پس از یک هفته کلیه هواکش‌ها را روشن نمایید تا بخارات و گازهای مانده کاملاً تخلیه گردد و هیچ اثری از ماده فرمالین روس سطوح باقی نماند. به طور کلی روش مه‌پاشی‌گرم یا گازدهی هنگام ضدعفونی کردن در مرغداری‌های بزرگ استفاده می‌شود.
این ماده ضدعفونی را باید به طور گسترده در صنعت طیور به‌عنوان یک ضدعفونی کننده در مرغداری‌ها، در دستگاه جوجه‌کشی و سایر موارد استفاده می‌شود. در کاهش سطح آلودگی ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و کپک‌ها در طول فرآیند تولید بسیار موثر است.
استفاده از فرمالدئید به عنوان عامل ضدعفونی اولیه، ارگانیسم‌های بیماری‌زای اصلی در طیور مانند سالمونلا، سودوموناس، پروتئوس، E.coli، H.capsulatum، استافیلوکوک، استرپتوکوک و آسپرژیلوس را کنترل می‌کند.
چه نکاتی را در استفاده از فرمالین برای ضد عفونی مرغداری باید در نظر گرفت؟
برای استفاده از فرمالین به عنوان ضدعفونی کننده ابعاد داخلی سالن پرورش طیور را در نظر بگیرید. یعنی طول، عرض و ارتفاع آن و برای جلوگیری از ورود هوای بیشتر، همه منافذ مانند پنجره‌ها و دریچه‌های هوادهی را با مواد پلی اتیلن بسته نگه دارید.
یک ظرف با دهانه بزرگ نشکن مانند ظرف لعابی یا سرامیکی با اندازه نسبتا بزرگ تهیه کنید که بتواند حجم فرمالین و مواد دیگر را در خود جای دهد. اطمینان حاصل کنید که دمای محیط حدود 24 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 75 درصد باشد.
گاز فرمالدئید در محیط گرم و مرطوب بهترین عملکرد را دارد. مقدار پرمنگنات پتاسیم (KMnO4) و حجم مربوطه فرمالین مورد نیاز را اندازه گیری کنید. حجم آن معمولاً دو برابر وزن پرمنگنات پتاسیم است. فرمالین را به آرامی به KMnO4 اضافه کنید (و نه برعکس).
سالن مرغداری را به مدت 1 هفته بسته نگهدارید. پس از یک هفته در و پنجره‌ها را باز کنید و اجازه دهید گاز باقی‌مانده ازسالن خارج شود. سپس در و پنجره‌ها را دوباره ببندید تا جوجه‌ریزی کنید.
گازدهی شامل استفاده از مواد شیمیایی سمی است. از این رو، اقدامات احتیاطی وجود دارد که باید در حین گازدهی رعایت شوند و عبارتند از موارد زیر :
- گاز فرمالدئید سمی است لذا از این رو باید از استنشاق آن خودداری نموده و حتماً از ماسک تنفسی استفاده گردد.
- برای جلوگیری از تحریک پوستی نباید اجازه دهید فرمالین با پوست یا دست شما تماس پیدا کند. بنابراین قبل از استفاده از فرمالین از یک جفت دستکش مناسب استفاده نمایید.
- هرگز و هرگز در حضور طیور و جوجه‌ها گازدهی انجام ندهید.
- KMnO4 را به فرمالین اضافه نکنید و برای جلوگیری از انفجار و واکنش مواد شیمیایی فرمالین را به KMnO4 اضافه کنید.
فرمالین مناسب ضد عفونی مرغداری را از کجا تهیه کنیم؟
فرمالین مناسب مرغداری در شرکت‌های مجاز و دارای انبار با بسته بندی اصولی و استاندارد عرضه می‌گردد. بازرگانی اسپوتا بزرگترین تولید کننده فرمالین مایع 37 درصد در ایران سالانه هزاران تن از این ماده بسیار مهم ضدعفونی را بصورت فروش داخلی و صادراتی بفروش می‌رساند. گفتنی است ارائه این ماده در مخازن 25 تنی مخصوص بصورت فله نیز عرضه می‌گردد.
اگر شما نیز قصد خرید فرمالین مایع 37 درصد را دارید، برای درخواست از محصول فوق می‌توانید با واحد فروش در ارتباط باشید.
