مضرات کات کبود برای انسان
سولفات مس اصطلاحی است که میتواند به یکی از ترکیبات شیمیایی (Cu2SO4) یا (CuSO4) اشاره کند. با این حال، دومی ترکیب ترجیحی است که با اصطلاح “سولفات مس” توصیف می‌شود.
نام سیستماتیک CuSO4 سولفات مس (II) است که به عنوان کات کبود نیز شناخته می‌شود.
مس در حالت کلی فلزی سمی نیست، اما برخی از نمک‌های آن سمی هستند، به ویژه نمک های رایج مس مثل سولفات مس یا کات کبود. سولفات مس در دوز کمتر از 0.5 گرم، یک نمک کریستالی با رنگ آبی و طعم فلزی است و در مقادیر زیاد به عنوان یک سم تحریک‌کننده باعث تحریک معده و روده می‌شود. اثر مسمومیت مس در عرض 15 تا 30 دقیقه شروع می‌شود.
در این مقاله به موضوع خطرات و مضرات کات کبود برای انسان خواهیم پرداخت.
آنچه در این مطلب می‌خوانید:
مضرات کات کبود برای انسان چگونه بروز می‌یابد؟
سولفات مس یک اسید خورنده است که منجر به سوختگی مری، زخم‌های سطحی و عمیق در معده و روده کوچک، گاستریت حاد، خونریزی در مخاط روده، نکروز مخاط روده و سوراخ شدن آن می‌شود. مسمومیت حاد کشنده با مس بسیار نادر است. مس به عنوان یک فلز، سمی نیست با این حال تمام نمک‌های مس سمی هستند.
سولفات مس گاهی اوقات توسط کودکانی که جذب رنگ آن شده‌اند بلعیده می‌شود. مسمومیت تصادفی نیز زمانی رخ داده است که برای حفظ رنگ سبز سبزیجات، مس به آن اضافه شده است.
کات کبود یک محرک قوی، محرک شدید پوست و چشم، محرک دستگاه تنفسی است. پس از مصرف میتواند باعث مسمومیت با مس شود. همچنین در مطالعات حیوانی در دوز بالا با رشد جنین تداخل دارد.
عوارض اصلی مصرف سولفات مس شامل همولیز داخل عروقی، متهموگلوبینمی، آسیب حاد کلیه و رابدومیولیز است.
اگر قصد خرید سولفات مس را دارید، می‌توانید با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.
کات کبود چه رنگی است ؟
رایج‌ترین شکل سولفات مس پنتا هیدرات آن است که با فرمول شیمیایی CuSO4.5H2O ارائه می‌شود. مشخصه بارز این فرم از سولفات مس، رنگ آبی روشن آن است. البته شکل بی آب این نمک، پودری به رنگ سفید می‌باشد.
سولفات مس یا پنتاهیدرات سولفات مس (CuSO45H2O) یک ترکیب غیرآلی همه‌کاره است. برای مخلوط کردن سولفات مس از مس و گوگرد استفاده می‌شود. به دلیل رنگ آبی روشن به نام کات کبود نیز شناخته می‌شود.
کاربرد کات کبود
سولفات مس یک ترکیب شیمیایی بسیار پرکاربرد در طیف گسترده‌ای از صنایع می‌باشد. به دلیل نوع خواص و عملکرد آن، علاوه بر صنعت کشاورزی در مراکز تفریحی و سواحل و هچنین تصفیه آب از آن بهره می‌برند.
تا حدود یک نسل قبل، تنها کاربرد آن در صنعت به عنوان ماده رنگرزی و آبکاری الکتریکی بود، اما امروزه در بسیاری از فرآیندهای صنعتی استفاده می‌شود. صنعت الیاف مصنوعی کاربرد آن را در تولید مواد اولیه خود پیدا کرده است. صنعت فلز از مقادیر زیادی سولفات مس به عنوان الکترولیت در پالایش مس، برای پوشش مسی سیم فولادی قبل از سیم‌کشی و در فرآیندهای مختلف آبکاری مس استفاده می‌کند.
در صنعت معدن از آن به عنوان یک فعال‌کننده برای شناورسازی کف سنگ معدن سرب، روی، کبالت و طلا استفاده می‌کند. تجارت چاپ آن را به عنوان یک الکترولیت در تولید الکتروتایپ و برای حکاکی به کار می‌گیرد. صنعت رنگ از آن در رنگ‌های ضد رسوب استفاده می‌کند و در رنگ‌آمیزی شیشه نقش دارد. در واقع، امروزه به سختی صنعتی وجود دارد که استفاده کمی از سولفات مس نداشته باشد.
برای مطالعه بیشتر کاربردهای سولفات مس در صنایع بهتر است به مقاله ای دیگر که قبلاً منتشر کرده ایم نیز سَری بزنید.
موارد استفاده از کات کبود
مس فواید زیادی دارد. کاربردهای متعددی در کشاورزی، صنعت، معدن، چاپ، تولید رنگ، بهداشت عمومی و پزشکی دارد. حتی در رنگ مو استفاده می شود! کات کبود کاربردهای گسترده‌ای دارد. برخی از این کاربردها در زیر ذکر شده است:
- پنتا هیدرات این ترکیب، CuSO4.5H2O به دلیل توانایی آن در کشتن چندین قارچ به عنوان قارچ کش استفاده می‌شود.
- سولفات مس در محلول بندیکت و در محلول Fehling استفاده می‌شود که در آزمایش کاهش قندها به کار می‌رود. همچنین برای آزمایش نمونه‌های خون برای بیماری‌هایی مانند کم خونی استفاده می‌شود.
- CuSO4 با KMnO4 (پرمنگنات پتاسیم) مخلوط می‌شود تا یک اکسیدکننده تشکیل شود که میتواند در تبدیل O1 استفاده شود. همچنین به عنوان تثبیت‌کننده رنگ در فرآیند رنگرزی گیاهی استفاده می‌شود.
- محلول‌های سولفات مس در آب را می‌توان به عنوان یک عنصر مقاومتی در مقاومت مایع استفاده کرد. همچنین میتواند به عنوان تزئین استفاده شود؛ زیرا میتواند به سیمان، سرامیک و سایر فلزات نیز رنگ بدهد.
- سولفات مس نیز به چسب‌های صحافی اضافه می‌شود تا از کاغذ چاپ شده در برابر حشرات محافظت شود.
کات کبود در طب سنتی هم کاربرد دارد
مس یک عنصر ضروری برای انسان است. با این حال قرار گرفتن در معرض غلظت‌های بالای سولفات مس میتواند مضر باشد. استفاده از سولفات مس (CuSO4) در طب سنتی آفریقای جنوبی توسط پزشکان طب سنتی بسیار رایج است و قدمتی دیرینه دارد.
درمانگران سنتی از CuSO4 برای اهداف درمانی استفاده می‌کنند. استفاده از CuSO4 به شدت با جنسیت مرتبط می‌باشد و کاربرد CuSO4 بدر زنان بیشتر از مردان است. بر اساس گزارش‌ها، CuSO4 به افراد در تمام سنین، از جمله نوزادان و کودکان تجویز می‌شود. راه های اصلی تجویز تنقیه، خوراکی و استفاده در حمام است.
دلایل استفاده متنوع است و شامل بثورات پوستی، درد، درد و تورم و همچنین بیماری های مقاربتی می‌باشد. درصد بالایی از درمانگران طب سنتی برای استفاده از CuSO4 برای اهداف درمانی شناسایی شده‌اند. کات کبود در بهداشت عمومی، پزشکی و محصولات دارویی کاربردهای زیادی دارد:
- به بتن مورد استفاده در کف استخرها اضافه می‌شود و از قارچ پا (پای ورزشکار) جلوگیری می‌کند.
- به عنوان یک ترکیب کشنده نرم‌تنان، بیلارزیا را در کشورهای گرمسیری با کشتن ناقل کنترل می‌کند.
- این به جلوگیری از مالاریا کمک می‌کند؛ زیرا برای تهیه ترکیباتی که لارو پشه را می‌کشد استفاده می‌شود.
- در ضد عفونی کننده‌ها و میکروب‌کش‌ها که از عفونت قارچی جلوگیری می‌کنند استفاده می‌شود.
- کات کبود ماده خام برای تهیه کاتالیزورهای مس برای تولید محصولات دارویی است.
فواید سلامتی سولفات مس
با اینکه که چند نمونه از مضرات کات کبود برای انسان ها را برایتان ذکر کردیم، اما در عین حال مزایا و فوایدی نیز دارد که آنرا به یک ماده شیمیایی غیر قابل جایگزین تبدیل کرده است.
بزرگترین مزیت سلامتی سولفات مس این است که برای کنترل رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در میوه‌ها، سبزیجات و سایر محصولات استفاده می‌شود. این مورد شامل کپک است که میتواند باعث ایجاد لکه‌هایی روی برگ و فاسد شدن گیاهان شود؛ زیرا سولفات مس به پروتئین های قارچ متصل شده و به سلول‌ها آسیب رسانده و باعث مرگ آنها می‌شود.
سولفات مس هنگامی که با آهک و آب ترکیب می‌شود به عنوان یک قارچ‌کش محافظ عمل کرده و برای محافظت از گیاهان در طول درمان بذر قبل از رشد آنها استفاده می‌شود. در آب و هوای گرمسیری، از آن به عنوان یک ترکیب برای دفع نرم تنان استفاده می‌شود، که به شکل طعمه است و آفاتی مانند حلزون را که باعث آسیب به گیاهان و محصولات می‌شود کنترل می‌کند.
سولفات مس همچنین به منظور کمک به سلامت و ایمنی عمومی استفاده می‌شود. جلبک‌ها و باکتری‌های ناشی از رشد جلبک‌ها در استخرها را از بین برده و از ابتلا به بیماری قارچی پا موسوم به پای ورزشکار، عفونت قارچی که در آب و هوای گرم بین انگشتان پا رشد می‌کند (مانند استخرهای سرپوشیده) جلوگیری می‌کند.
در برخی مناطق، ممکن است از سولفات مس برای خط‌کشی لوله‌های زهکشی یا فاضلاب استفاده شود تا از رشد ریشه در آنها و ایجاد گرفتگی جلوگیری به عمل آید.
کریستال‌های پنتا هیدرات سولفات مس، به صورت پودر یا مایع راحت‌ترین راه برای استفاده در تمیز کردن باغ‌ها، استخرها یا زهکش‌ها هستند. سولفات مس به خوبی در مایع حل می‌شود و همین موضوع آن را به یک پاک‌کننده موثر برای استخرها و مخازن تبدیل می‌کند.
خطرات سولفات مس
باید در نظر داشت این ترکیب شیمیایی پرکاربرد همچون سایر مواد شیمیایی نسبت به عملکرد مفید خود عوارضی نیز از خود بر جای می‌گذارد.
معمولاً ترکیبات سولفاته همانند سولفات مس آسیبی متوجه مصرف کننده در صورت عدم رعایت نکات ایمنی می‌نمایند. میزان سمی بودن سولفات مس ارتباط مستقیم با مقدار مس ترکیب شده در این ماده شیمیایی دارد. محصولات تولید شده از سولفات مس به سه شکل کریستالی و گاز و مایع در بازار فروش یافت می‌شوند.
برای استفاده از این محصولات و قرار گرفتن در مجاورت آنها می‌بایست نکات ایمنی را جهت پیشگیری از آسیب و مسمومیت رعایت نمایید. آلوده شدن توسط سولفات مس احتمال دارد از طریق دست و تنفس و خوردن و آشامیدن باشد. حتی اگر پس از کار کردن بدون دستکش با سولفات مس اقدام به سیگار کشیدن کنید امکان مسمومیت توسط این ماده شیمیایی وجود دارد.
سمیت کات کبود برای حیوانات و گیاهان
سولفات مس فقط برای پرندگان سمیت متوسط دارد، اما برای ماهی‌ها بسیار سمی است؛ زیرا استفاده از سولفات مس در دریاچه‌ها و حوضچه‌ها باعث کاهش اکسیژن آنها و ایجاد زباله‌های اضافی می‌شود.
استفاده بیش از حد از سولفات مس در درمان گیاهان نیز میتواند روند فتوسنتز را مختل کند و به پوشش گیاهی آسیب برساند. به این دلیل، بسیار مهم است که دستورالعمل‌های مربوط به سولفات مس را دنبال کنید تا به اکوسیستم‌های موجود در جایی که از این ترکیب استفاده می‌کنید آسیبی نرسانید.
عوارض جانبی کات کبود
در حالی که مس یک عنصر کمیاب است که به طور طبیعی در گیاهان و جانوران وجود دارد، سولفات مس زمانی که کسی در معرض آن قرار می‌گیرد به عنوان یک محرک عمل نمی‌کند. محصولات زراعی و کشاورزی پس از درمان با سولفات مس تمیز می‌شوند و خطر کمتری برای بلع آن وجود دارد؛ زیرا خود را به رسوبات خاک می‌چسباند.
اگر از آن برای اهداف کشاورزی یا باغداری استفاده می‌کنید، ممکن است در معرض سولفات مس قرار بگیرید. اگر سولفات مس از طریق پوست یا چشم جذب شود ممکن است باعث سوزش شود. این اتفاق میتواند منجر به خارش، اگزما، ورم ملتحمه، التهاب، تجمع مایعات یا تحریک قرنیه در صورت قرار گرفتن در معرض چشم شود.
عوارض بلع کات کبود
اگر سولفات مس بلعیده شود، فقط کمی سمی است؛ زیرا اغلب به دلیل تحریک شدیدی که در دستگاه گوارش ایجاد می‌کند، نسبتا سریع باعث استفراغ می‌شود. اگر فردی سولفات مس مصرف کند و استفراغ نکند، ممکن است در معرض مسمومیت با سولفات مس باشد.
عوارض گوارشی شدید ممکن است با مصرف بیش از حد رخ دهد. در مصرف بیش از حد شدید یا طولانی مدت، علائم ممکن است مشابه علائم بیماری ویلسون باشد؛ بیماری که در آن کبد مس را به اندازه کافی فیلتر نمی‌کند و مس در کبد، مغز، چشم ها و سایر اندام‌ها تجمع می‌یابد. به تدریج، سطوح بالای مس ممکن است باعث آسیب اعضای بدن شود. علائم مسمومیت با کات کبود عبارتند از:
- احساس سوزش در قفسه سینه یا شکم
- طعم فلزی در دهان
- حالت تهوع
- سردرد
- اسهال (که ممکن است رنگ آبی یا سبز داشته باشد)
- تعرق مفرط
صرف نظر از اینکه استفراغ رخ داده است یا خیر، هر فردی که سولفات مس مصرف می‌کند باید به اورژانس مراجعه کند تا موضوع مسمومیت رد شود و همچنین مطمئن شود که آسیبی به مغز، کبد، کلیه ها یا پوشش روده معده وارد نشده است. اگر چه بسیار نادر است، اما در صورت عدم درمان، قرار گرفتن در معرض دوز بالای سولفات مس در برخی شرایط می تواند منجر به مرگ شود.
عوارض جانبی بلند مدت
سولفات مس به عنوان عامل ایجاد سرطان معرفی نشده است، زیرا شواهد کافی وجود ندارد که سولفات مس را با ایجاد سرطان در انسان‌ها مرتبط کند. به سورت طبیعی وقتی مس وارد جریان خون می‌شود، قبل از دفع از طریق مدفوع عمدتا در کبد جمع آوری می‌گردد.
تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سولفات مس میتواند باعث سرطان در انسان و حیوانات شود، مورد نیاز است.
برای کسانی که به طور مداوم در معرض سولفات مس هستند که از آن برای کشاورزی استفاده می‌کنند، ممکن است خطر ابتلا به بیماری کبدی افزایش یابد، اگرچه این احتمال در افرادی که قبلا مبتلا به بیماری ویلسون هستند، بیشتر است، بیماری ویلسون زمانی اتفاق می‌افتد که بدن سطوح بالایی از این بیماری را حفظ کند.
عوارض جانبی کات کبود در کودکان
این امکان وجود دارد که کودکان نسبت به بزرگسالان نسبت به قرار گرفتن در معرض سولفات مس حساس‌تر باشند، به‌ویژه اگر روی خاک و در نزدیکی سولفات مس در حال بازی باشند یا دست‌ها یا اشیاء خود را در نزدیکی جایی که سولفات مس در آن وجود دارد بدون شستشو در دهان خود قرار دهند. هنگام استفاده از سولفات مس این را در نظر داشته باشید و مطمئن شوید که کودکان در نزدیکی منطقه مورد استفاده قرار ندارند.
علائم و نشانه‌های آغشته شدن به سولفات مس
یکی از علائم آغشته شدن به سولفات مس حالت تهوع و استفراغ است. و از دیگر نشانه‌ها خارش و حساسیت و تحرک چشم‌ها توسط ترکیب سولفات مس است.
این ماده شیمیایی عوارضی به مراتب شدیدتر و خطرناک‌تر نسبت به دو مورد ذکر شده نیز دارد. از جمله آسیب رساندن به کلیه‌ها و مجاری کلیوی و کبد و سلول‌های بدن و بافت‌های مختلف بدن را نام برد. اگر میزان مسمومیت با سولفات مس در درصد بالاتری باشد امکان بروز شوک و در برخی موارد مرگ را در پی دارد.
البته ناگفته نماند در صنعت کشاورزی و دامپروری و پرورش آبزیان و مرغداری‌ها نیز از این ماده شیمیایی استفاده می‌کنند. سولفات مس به همان اندازه که برای انسان‌ها خطرآفرین است برای گیاهان و حیوانات و آبزیان و حتی ماکیان نیز میتواند مضر و خطرناک باشد.
از نشانه‌ها و علائمی که به هنگام آغشته شدن به سولفات مس در درجه بالا قرار می‌گیرند علائم مشابه همچون نشانه‌های مسمومیت انسانی از قبیل استفراغ از خود بروز می‌دهند. علاوه بر استفراغ کم آبی بدن و بی اشتهایی نیز از سایر علائم مسمومیت ناشی از سولفات مس حیوانات است.
همچنین شوک و مرگ نیز همانند مسمومیت شدید انسانی برای حیوانات هم قابل پیش بینی است. مصرف این ترکیب شیمیایی برای مرغداران نیز باید با احتیاط همراه باشد. زیرا امکان تلف شدن ماکیان پس از مسمومیت با این ماده شیمیایی وجود دارد. در پرورش آبزیان نیز از سولفات مس با درصد مشخص و کم و تعیین شده استفاده می‌کنند.
در صورت مصرف در مقادیر بالا امکان مرگ آبزیان دور از واقعیت نیست. از سولفات مس به عنوان آفت‌کش نیز در صنعت کشاورزی بهره‌برداری می‌شود. در صورت بهره‌گیری از این کودها و آفت‌کش‌ها امکان اختلال در فتوسنتز گیاهی و حتی از بین رفتن پوشش گیاهی وجود دارد.
اقدامات ضروری در صورت آغشته شدن به سولفات مس
در صورتی که در مجاورت هوای مسموم قرار گرفتید و سولفات مس از طریق تنفس و استنشاق وارد ریه‌های شما شده است باید بلافاصله از محیط بسته خارج شوید و خود را در معرض هوای تازه قرار دهید. در غیر اینصورت اقدام به باز کردن درب و پنجره‌ها نموده و بلافاصله از هوای تازه تنفس کنید و تماس با اورژانس را فراموش نکنید.
اگر دستان شما آلوده به سولفات مس باشد از تماس با چشم اکیدا خودداری کنید. اگر سهواً دستان شما به چشمتان خورد. بلافاصله با آب اقدام به شستشو به مدت پانزده دقیقه نمایید. به هنگام شستشو پلک زدن سریع برای خارج کردن آب آلوده فراموش نشود.
در صورت تحرکات چشمی با فوریت‌های پزشکی تماس حاصل نمایید. اگر سهواً سولفات مس وارد معده شما شد بی‌درنگ با اورژانس تماس بگیرید. اگر مواد لبنی در اختیار داشتید دو الی چهار لیوان شیر بنوشید. از استفراغ عمدی خودداری نمایید. اگر پوست شما در تماس با سولفات مس قرار گرفت بلافاصله اقدام به خارج نمودن البسه نموده و با آب زیاد تن و بدن خود را شستشو دهید.
اگر نشانه‌هایی از حساسیت در پوست و بدن شما بروز کرد تماس با مراکز اورژانس را پشت گوش نیندازید. اگر اشخاص و حیوانات بطور دائم و مستمر در مجاورت سولفات مس قرار بگیرند امکان ابتلا به سرطان کبد در انسان و سرطان کلیه در حیوانات وجود دارد.
بررسی بیماری ویلسون
بیماری ویلسون نوعی اختلال ژنتیکی است که به ندرت در افراد بروز می‌کند. در این اختلال بدن انسان مقادیر بالایی از مس را در خود ذخیره می‌کند. همین ذخیره‌سازی سبب بروز برخی عوارض می‌شود. این عوارض در مردان ممکن است بصورت اختلال در بیضه‌ها شود. بیماری ویلسون اختلالاتی نیز برای زنان در پی دارد. از جمله میتوانیم به اختلالات قاعدگی و ناباروری و حتی در مواردی به سقط جنین اشاره کنیم.
تجهیزات ایمنی به هنگام کار با سولفات مس
طبق توضیحات ارائه شده در پاراگراف‌های قبل به این نتیجه رسیدیم سولفات مس ماده‌ای شیمیایی است و همچون سایر مواد شیمیایی احتمال مسمومیت با آن بدون در نظر گرفتن نکات ایمنی وجود دارد. بنابراین برای حفظ سلامتی و عدم بروز برخی اختلالات در تماس با سولفات مس می‌بایست دستورالعمل‌های لازم را به هنگام کار با آن اجرا کرد.
عینک محافظ و دستکش از اصلی‌ترین وسایل مورد نیاز به هنگام کار با محصولات برگرفته شده از سولفات مس ایت. علاوه بر عینک و دستکش استفاده از ماسک نیز نباید فراموش شود. گاهی اوقات نیازمند محلولی ساخته شده از سولفات مس هستیم.
در صورت مواجه با چنین شرایطی باید اقدام به پوشیدن لباسی کنیم که محلول با پوست دست و صورت و بدن ما تماسی نداشته باشد. همچنین از گرفتن بطری‌های اسپری‌دار برای کار با محلول سولفات مس نباید غافل شویم. پوشیدن چکمه‌های لاستیکی نیز از دیگر پیشگیری‌ها در تماس با سولفات مس است.